47 TJK’NIN SESİ MAYIS 2022 dönmesi, rahim yırtılması, doğum öncesi kanamalar ve tayın dokularında ya da beden boşluklarında çok fazla miktarda sıvı toplanması (ödem) gibi nedenler, üreme organlarından kaynaklanan sancılar olarak kabul edilmektedir. Kasık fıtıkları veya leğen kemiğine bağlı olup karın organlarına da destek olan tendonun yırtılması da üreme organlarının sancılarına dahil edilir. Çünkü bu iki durumun ortaya çıkması, ağır gebe rahim ile doğrudan ilişkilidir. İleri gebe kısraklarda sancının başlangıcı ve geçmişi öğrenilerek nedeni bulunmaya çalışılır. Rahmin çok büyük olması muayene sırasında veteriner hekimin hareketlerini kısıtlayabilir. Özellikle rektal muayene ve abdominosentez (iğne ile karın boşluğundan sıvı boşaltma) işlemini zorlaştırır. Sancılanmış gebe kısrağa ait bilgi edinirken yaşı, daha önce yapmış olduğu doğum sayısı, gebeliğin kaçıncı ayında olduğu, önceden operasyon geçirip geçirmediği, ağrı kesici veya başka ilaçlara alerjisi, ağrının sıklığı ve şiddeti de öğrenilmelidir. Yem, su ve eğer yapıyorsa egzersiz durumundaki değişiklikler de dikkate alınmalıdır. Sancı belirtileri, orta düzeyden çok şiddetliye doğru değişkenlik gösterir. Bazı kısraklarda, özellikle yem yedikten sonra huzursuzluk belirtileri görülebilir. Olması gereken beden ağırlığının altındakiler, yetersiz veya eksik beslenmiş olanlar ile stresli kısraklar, mide ülserine yakalanmaya eğilimlidirler. Bu durum da yem yedikten sonra sık sık sancılanmaya neden olur. Hafif sancı çekenler yemden uzak durur ve hareket etmek istemezler. Eğer idrar ve dışkı yapmakta zorluk varsa, kısrağın durumu ciddileşiyor demektir. Klinik muayenede bir dakikadaki nabız ve solunum sayılır. Karın organları stetoskop ile dinlenir. Kan dolaşımının göstergesi olan kılcal damarların doldurma süresine bakılır. Bu amaçla baş veya işaret parmağı ile üst kesici dişlerin yukarı bölgesindeki diş etlerine bir - iki saniye bastırılarak çekilir. Basınç ile rengi açılmış diş etlerinin ne kadar sürede tekrar eski rengine ulaşacağı izlenir. Bu sürenin iki saniyeden fazla olması, bedenin susuz kalmasından (dehidrasyon), dolaşım bozukluğu ve kalp hastalıklarından ileri gelebilir. Kan basıncı hakkında da fikir veren bu işlem, her sancı olayında uygulanmalıdır. Ağız içi, burun içi, mide, bağırsak, vajina ve akciğerler gibi organları kaplayan müköz membranlarda ileri derecede kızarıklık, sarılık veya donukluk olabilir. Bu belirtiler endotoksemi denilen ve bakteri gibi hastalık yapıcı mikroorganizmaların içindeki zararlı maddelerin kana karışması sonucu meydana gelen zehirlenme tablosundan kaynaklanır. Bu sırada kısrağın bedeni tehlikeli ölçüde su kaybedebilir. Tüm bunlara ek olarak karın bölgesi de aşırı şekilde şişmiş ve gerilmiş olabilir. Şiddetli olaylarda ağız ve burundan mide içeriği gelebilir. Mide aşırı şişkindir. Sindirim sistemini oluşturan organlar, karın içi basıncının artmasından dolayı yer değiştirebilirler. Çok büyümüş olan rahim yüzünden, karın içi organlarının rektal muayene ile kontrolü uzman kişileri bile zorlayabilir. Kısrağın sancısı fazlaysa birdenbire kendini yere atabilir. Sancı olmasa bile, gebeliğin son ayında büyümüş olan rahimin yaptığı baskı ile karın boşluğundaki diğer organlar normal yerlerinden farklı konumda olabilirler. Rektal muayene ile kontrol edilemeyen karın organlarına ultrasonografi yardımı ile bakılır. Sancı belirtilerinin şiddetine göre, kısrağın yaralanmasını veya kendine zarar vermesini önlemek için sakinleştirici ilaçlara gerek duyulabilir. Bu ilaçlar kısa etkili olmalı ve xylazin veya romifidin gibi hızla dokulardan temizlenip dışarı atılmalıdır. Rektal muayeneyi kolaylaştırmak için lokal anestezik olarak lidokain kullanılabilir. Epidural anestezi de önerilebilir fakat kısrak, treyler ile başka bir yere götürülecek ise, yola çıkması ertelenmeli veya yolculuk sırasında çok dikkatli olunmalıdır. İlk kez gebe kalan veya daha önce sadece bir kez doğum yapmış kısraklar, taşıdıkları iri taydan dolayı aralıklı olarak sancıya benzer huzursuzluk belirtileri gösterebilirler. Bazen gebeliğin son aylarındaki kısraklar sancı çektikleri zaman, kalp - damar sistemine ilişkin belirtiler göstermeyebilirler. Çünkü zaman geçtikçe büyüyen rahim ve yavruyu taşımaya önceleri zorlansa da sonradan bu ağırlıkla birlikte yaşamaya alışmış güçlü dolaşım sistemine sahiptirler. Rahimi, kendi uzun ekseni çevresinde dönmüş kısraklar, rektal muayenede rahimi asan geniş ligamente temas edilince çok şiddetli ağrı duyduklarını belli ederler. Yavru zarlarında veya karın içinde biriken ödem nedeni ile veya aşırı genişlemiş kalın bağırsaklardan dolayı, rektal muayenede fazla ilerleme yapılamadan bitirmek zorunda kalınabilir. Kalın bağırsaktaki genişlemeler aşırı şişkinlik nedeni ile olur. Bağırsaklardaki şişkinlikler, dirseklenmeler, boğumlanmalar ve diğer patolojik durum değişiklikleri kan dolaşımını engelleyerek bir kısım dokuların beslenememesine ve sonuçta doku ölümlerine yol açabilirler. Kalın bağırsağın bir bölümünün yer değiştirmesi rektal muayenede anlaşılabilir. Kalın bağırsak, kör bağırsak ve ince bağırsağın aşırı şişkinlik ve genişlemeleri rahime ve dolayısıyla içindeki taya dışarıdan baskı yapar. Sonuç olarak bağırsaklardaki durum değişiklikleri kısrağın şiddetli sancı çekmesine yol açar. Rektal muayene, karın ultrasonografisi, periton sıvı analizi ve tüm klinik bulgular birleştirilerek kısrak ve tayın sağlığı açısından birlikte değerlendirilir. Kan sayımı ve kan serumunun biyokimyasal testleri de tanı için yardımcı olur. Yalnız işsiz olanlar değil, daha iyisini yapabilecekken yapmayanlar da başı boştur... Sokrates
RkJQdWJsaXNoZXIy ODAzNjM=