gibi kapanır. Yumurtalıklar, hormonlar ve kan damarları gelişir, tayı besleyecek ve geliştirecek durumdadır. Tayda bedensel bir anomali (şekil bozukluğu) yoksa veya aşırı büyük değilse, kısrak doğumu çok rahat bir şekilde, komplikasyonsuz atlatır. Bazen de tayın geliş pozisyonundan veya ayaklarından dolayı doğum zorlaşır. Herkesin bildiği gibi, kısraklarda gebelik süresi yaklaşık onbir aydır. Doğum sancılarının başlaması ve tayın anneyi terk etmesi, genellikle sessiz, sakin biçimde ve geceleri adeta gizlice seyreden bir olaydır. Kısraklar içgüdüsel yetenekleri ile doğumun işleyişini kontrol altına alırlar. Doğum için temiz, sessiz ve güvenli bir bölgeyi tercih ederler. Hava koşulları uygunsa, padoğun kuytu taraflarında doğum yapabilirler. Harada serbestçe yatıp kalkabilecekleri özel doğum ahırı hazırlanır. Kapalı alanda doğum yapan kısrağı ve tayını, ahırın köşelerine ve duvar dibine sıkışmalarından korumak gerekir. Doğumdan önce ahır altlığının yenilenmesi ve dezenfekte edilmesi yararlı olur. Altlık olarak talaş kullanılıyorsa ve bu talaş çok ince ve tozlu olursa kısrağın ve yeni doğmuş ıslak tayın üzerine yapışabilir. Bazı ağaçların talaşı zararlı bakteri, mantar ve toksinleri içerebileceği için kullanılması önerilmez. Kısrakların ahırları, diğer atlarınki gibi her zaman iyi havalandırılmalıdır. Kısraklarda gebeliğin onbirinci ayı geçmesine neden olan etkenler vardır ve doğum zamanını geçirenlerde bu durum ayrıntılı şekilde incelenmelidir. Kısrağın gebeliğinin devam ettiğinden emin olunmalı ve tayın sağlık durumu kontrol ettirilmelidir. Veteriner hekim ultrason veya rektal muayene ile her şeyin normal olduğunu onaylamalıdır. Doğumdan sonra tayın yaşamının ilk saatlerinde annesinden kolostrumu emmesi, ona hastalıklar ile savaşmada büyük avantaj sağlayan antikorları kazandırır. Aşıları yapılmamış veya eksik olan kısrakların kolostrumu da antikor bakımından yeterince güçlü değildir. Doğumdan sonra kolostrum test edilerek antikor içeriği öğrenilebilir. Yeterli değilse, yeni doğum yapmış başka bir kısrağın kolostrumu taya verilebilir. Yeni doğan tayın kan serumundaki IgG (immunoglobülin) adlı antikor düzeyi ilk gün test edilerek ölçülebilir. Yetersiz bulunursa, uygun bir kısraktan alınmış, özel yöntemle hazırlanmış ve bağışıklığı güçlendirecek serum, damar içi yolla taya verilebilir. Doğumu takip eden ilk günlerde tayı ve kısrağı yakından izlemek, davranışlarındaki eksiklikleri veya anormallikleri fark etmek, tayın yaşamını kurtarabilecek müdahalelerin zamanında yapılmasını sağlar. Tayın duyu organları, bacakları, göbek bölgesi, üreme organları ve anüsü, yürümesi, süt emmesi ve benzer organ ve davranışlarının normal olduğundan emin olunmalıdır. İdrar ve dışkılama dahil tüm bedensel fonksiyonları kusursuz işlemelidir. Haralarda gebe kısrağın doğum yapacağı özel ahır veya doğumhane odası, beklenen doğum tarihinden bir ay önce hazırlanmalıdır. Doğum ahırının tavanına kamera yerleştirerek, kısrak burada iken hareketleri kolaylıkla izlenebilir. Aşımdan sonra Caslick operasyonu geçirmiş kısrakların, doğumdan 15 - 20 gün önce dikişleri alınmalıdır. Gebeliğin 320’nci gününden önce doğan taylar prematüre (erken doğmuş) olarak kabul edilirler. Gebelik süresince stres yaratacak her türlü dış etkiden uzak durulmalıdır. Eğer yolculuk zorunluysa, gebeliğin son bir ayına kadar yapılabilir. Kısrakların bulundukları ortama uyum sağlamaları zaman alacağından dolayı, son bir ay içinde çevre koşulları değiştirilmemelidir. Padokta doğum yapmak zorunda kalan kısrakları, diğerlerinin huzursuz etmesi engellenmelidir. Yeni doğum yapmış kısraklar dinlenmek isterler ve bu nedenle sakin ve güvenli alanları tercih ederler. Padokta doğum yaptığı fark edilen kısrak ve tayının bir an evvel kendi ahırına alarak her ikisinin de kontrolleri yapılmalıdır. Ne zaman Veteriner Hekim aranmalı ? İştahsızlık, yüksek ateş, durgunluk gibi genel belirtiler veya sancı gibi yaygın görülen durumlardan başka, gebeliğin normal ilerleyişindeki aksamalarda da veteriner hekime kısrağı muayene ettirmek gerekebilir. 320’nci günden önce doğum belirtileri görülürse, beklenen doğum tarihinin bir hafta öncesinden memeler büyümemiş ve dolgun değilse, doğumdan bir - üç gün öncesinden meme uçlarından süt gelmiyorsa, doğum başladıktan 20 dakika sonra tayın vulvadan çıkmadığı veya ilerlemediği fark edilirse, tayın burnu ve başı yerine ön ayaklarının tabanı yukarı bakar şekilde çıkmışsa, yeni doğan tay bir saat sonra ayağa kalkmamış, iki - üç saat içinde süt emmeye başlamamış ve ayağa kalktıktan bir - iki saat sonra ilk dışkısını yapmamışsa, doğumdan sonra üç saat geçtiği halde yavru zarları dışarı atılmamışsa veteriner hekim aranmalıdır. Her şey yolunda gitse bile, ilk gün içinde veteriner hekim kısrağı ve tayı görmelidir. Bana ne kadar yetenekli olduğundan bahsetme. Ne kadar sıkı çalıştığını söyle... Arthur Rubinstein 27 TJK’NIN SESİ ŞUBAT 2023
RkJQdWJsaXNoZXIy ODAzNjM=