Eğer bir kısrağın yumurtalığında folikül gelişmesi olmuyorsa, o kısrak anöstrusta demektir. Folikül gelişimi primer, sekonder, tersiyer ve Graaf folikülü sırası ile olur. Sonuçta folikül patlayarak içindeki yumurta hücresini, üreme kanalında rahime (uterus) doğru yolculuğa çıkacağı boynuz şeklindeki tüpe gönderir. Anöstrus dönemi, diöstrus ile karıştırılmamalıdır. Diöstrus evresi, 21 günlük kızgınlık periyodu içinde geçici bir süreliğine kısrağın aşıma hazır olmadığı dönemdir. Doğumdan birkaç gün sonra kısraklarda döngü yeniden başlar. Bu durum doğumu izleyen 7 - 12 gün arasında tekrar aygırı kabul edebilecekleri anlamına gelir. Doğumdan sonraki bu ilk kızgınlığa ‘kan talebi’ de denilmektedir. Her yıl düzenli olarak gebe kalan kısraklar böylece her yıl bir ay önce doğum yapabilirler. Kızgınlık periyodu, bir kızgınlık döneminin son gününden bir sonraki kızgınlık döneminin son gününe kadar geçen süredir. Kızgınlığın sona ermesinin ertesi günü, bir sonraki dönemin ilk günüdür ve o dönemin kızgınlığının görüldüğü son gün, periyodun da son günüdür. Kısraklardaki bu 3 haftalık periyodun iki evreye ayrıldığını açıklamaya çalışmıştık. Diöstrus dediğimiz ve istek belirtilerinin görülmediği evre, yaklaşık olarak 14 - 16 gün sürer. Diöstrus evresi mevsim koşullarına göre fazla değişkenlik göstermez. Bununla birlikte östrus (istek) evresi, büyük ölçüde dış çevre koşullarının etkisi altındadır. Ortalama süresi 5 - 7 gün arasında olmakla birlikte, yumurtalıkların tam olarak aktif çalışmadıkları ilkbaharın ilk günlerinde bu süre biraz daha uzun olabilir. Buna ilkbahar talebi veya ilkbahar östrusu denilir. Geçici bir durumdur. Havalar ısınınca istek süresi normal sınırlara iner. Normal koşullar altında bir haftayı pek geçmeyen istek evresinin iki aya kadar uzadığı kayıtlara geçmiştir. Kızgınlık dönemi içinde birbirini izleyen östrus ve diöstrus evrelerinin uzunluğunun, kısraklar arasında değişkenlik gösterdiği ve her kısrağa özgü farklılıklar olabileceği bilinmektedir. AŞIMDAN SONRA Kısrağın gebe kaldığı saptanırsa, 30, 45 ve 60’ıncı günlerde ultrason ile muayene edilerek fötusun kalp atışı duyulmaya çalışılır hem de gebeliğin devam ettiğinden emin olunmalıdır. Gebe kısraklarda erken dönemde embriyo kayıpları çok sıktır. Bazen hiçbir klinik belirti olmadan embriyo dışarı atılabilir. İlk iki - üç aylık kontroller çok dikkatli yapılmalıdır. Bu kayıp fark edilmezse, aşım sezonu bitebilir, kısrak bir yıl boş kalmış olur. Kısrağın 60’ıncı gün muayenesinde boş olduğu anlaşılırsa, sezon sonuna kadar ovulasyon izlemesi yapılıp aygıra çekilebilir. Bundan dolayı aşım sezonunun başlangıcında çekim yapılması önemlidir. Embriyo kaybı olan kısrakta ciddi bir sorun görülmüşse, müdahale edip iyileştirmek için de zaman vardır. Kısraklar gebelik dönemi boyunca ultrason muayenesi ile yakından izlenir. İlk üç ay tayın gelişimine zarar verebileceği için veteriner hekime danışılmadan kısrağa ilaç verilmemesi gerekir. Doğuma yakın zamanlarda çok gerekli ise, kontrollü olarak bazı ilaç uygulamalarına izin verilebilir. Utrasonografik muayenelerde, tayın aylık gelişimi, beden yapısı ve bazı organları incelenebilir. Yarış atlarında ikiz gebelikler istenmeyen bir durumdur. Normal ağırlıkta bir tay yerine, daha zayıf iki tay doğması, ikisinin de arzu edilen yarış performansına sahip olamayacağı için tercih edilmez. Böyle gebelikler olabildiğince erken dönemde uzman veteriner hekimler tarafından sonlandırılır. Diğer bir seçenek de ultrason rehberliği ile bir embriyo ortadan kaldırılarak diğerinin sağ kalması ve bir embriyo ile gebeliğin devam etmesi sağlanabilir. Gebeliğin sonlandırıldığı durumda, kısrağın yeniden kızgınlık göstermesi beklenir. Uygun zamanda tekrar aygıra çekilir. Gebeliğin her devresinde, ama daha çok ileri dönemlerinde tayda gelişme bozuklukları veya bedensel anormallikler saptanırsa, at sahibinin onayı alınarak gebeliğe son verilebilir. 47 Türkiye Jokey Kulübü • • AT SAĞLIĞI • Sen doğru ol da, Varsın sanan eğri sansın. Lakin sakın unutma ki; Sen kendini bir şey sanmadığın sürece Doğru insansın… Yunus Emre
RkJQdWJsaXNoZXIy ODAzNjM=