Taylık dönemlerinden itibaren genç yarış atları iyi bakım, dengeli beslenme ve uygun egzersizler ile yetiştirilmelidir... TAY BÜYÜRKEN KEMİKLERİ DE BÜYÜR arış atlarının atletik performanslarının üstün olması ve başarılı yarışlar koşabilmesi öncelikle iyi gelişmiş bir beden yapısını gerektirir. Taylık dönemlerinden itibaren genç yarış atları iyi bakım, dengeli beslenme ve uygun egzersizler ile yetiştirilmelidir. Yaygın ifadeyle söylemek gerekirse, altyapılarının sağlam olması şarttır. Fakat her tayın büyüme hızı, anne ve babasından aldığı genetik özellikleri ile birlikte, ona uygulanan beslenme programına da bağlıdır. Dengeli beslenen tayların kemikleri güçlü, büyümeleri sağlıklı olur. Protein ve mineraller gibi tüm besin maddelerini yeterince alabilen taylarda gelişme sorunları görülmez. Eğer bir madde eksik veya yetersiz kalırsa, beden yapısı da zayıf olur. Beslenme dengesizliği sonucu tayın bedeni kırılgan, savunmasız ve dış etkilere karşı dayanıksızdır. Sahibinin beklediği gibi, ideal büyüme hızına ulaşamaz. Taylarda iskeleti oluşturan kemiklerin güçlü ve dayanıklı olmasını engelleyen unsurlardan biri de aşırı beslenmedir. Tıpkı yetersiz beslenmede olduğu gibi, gereğinden fazla beslemek de başta kemikler olmak üzere bazı doku ve organlar için zararlıdır. Çok hızlı büyütülen taylarda aşırı yağ dokusu birikebilir. Aynı zamanda büyümesi hızlandırılmış tayların, erken antrenmana başlamaları ve çalışmalarda tayın zorlanması, gelişmekte olan kemiklere yarar yerine zarar verir. Pek çok tay, bir yaşına gelince doğdukları boy yüksekliğinin yaklaşık iki katına ulaşırlar. Her ne kadar enine genişleme olursa da kemik büyümesi daha çok uzama şeklinde gerçekleşir. Kemik uzamasının en çok görüldüğü bölge, bacak kemiklerinin uç kısımlarındaki büyüme plakaları da denilen esnek kıkırdak alanlardır. Büyüme plakaları yumuşak yapıdadırlar ve kemiğe dönüşen kıkırdak dokuyu üretirler. Bilindiği gibi bu tipteki kıkırdak doku bağlayıcı ve birleştirici özelliktedir. Aynı zamanda geçici bir dokudur. Zaman geçtikçe sertleşerek kemik dokusuna dönüşür ve tayın büyüme sürecinde önemli bir rol oynar. Tayların uzun kemikleri, erişkin atların kemiklerine oranla daha yumuşaktır. Uç kısımları esnek kıkırdak tabakalar ile sonlanır. Kemik uzamasında dört tabakalı yapım aşaması vardır. En üstteki yüzey tabakasında yeni kıkırdak hücreleri üretilir. Yani en dıştaki tabaka, yeni kıkırdak tabakaları oluşturur. Ortadaki iki tabaka olgunlaşır, sertleşir ve ölmeye başlar. En alttaki tabaka ise, ölmüş kıkırdak örtüsünü yeni kemiğe dönüştürür. Eski kıkırdağın içini kaplayarak yayılıp onu adeta istila eden yeni kemik hücreleri, kemik dokusunu meydana getirir. Yeni yapılan dokunun içine kan dolaşımının getirdiği besin maddeleri sızar. Protein iplikçikleri kıkırdak kalıntısına eklenir. Minerallerin de hızla katılımı ile organik ve inorganik maddelerden oluşan kemiğin destek dokusu (matriks) oluşturulur. Bu işleme ossifikasyon (kemik oluşumu - kemikleşme) denir. Yeni yapıya karışan kalsiyum bileşikleri kemiğe sertlik verir. Kemik hücreleri arasındaki dolgu maddesi de tamamlanarak sonuçta kıkırdak dokusundan kemikleşme gerçekleştirilmiş olur. Genellikle tüm dokular hücrelerin çoğalması ile gelişirler. Fakat kemikler tabaka tabaka, üst üste eklenme şeklinde büyürler. Mineralleşmiş (sertleşmiş) kemik kısımları artık büyüyemez. Sadece dış taraftan yeni tabakalar eklenebilir. Bacak kemikleri en uç kısımlarından eklenmeler tarzında uzarlar. Düzenli büyüme ile kemiğin her tarafının sert ve dayanıklı olması için kemik uzamasından sorumlu olan büyüme plakalarının kan dolaşımı ile devamlı beslenmeleri gerekir. Taylarda OCD (osteochondrosis dissecans) gibi gelişime bağlı kemik rahatsızlıklarında, kıkırdak dokusu hızla çoğalan ve gelişen hücrelerden oluşur. Bu doku, sürecin son aşamasında olgunlaşıp sertleşerek düzenli biçimde kemiği oluşturamaz. Hastalıklı bölgede kıkırdak oluşumu, kemiğe dönüşüm olayından daha hızlıdır. Kemiği oluşturmak için kan dolaşımından gelen besin maddeleri düzensiz şekilde ortamda birikir. Bu çarpık ve bozuk doku, olması gerektiği gibi sert ve sağlam değildir. Kıkırdak dokusunun iç tabakalarında da yer yer kalınlaşmalar meydana gelir. Fakat bu bölgeler bilinen ve düzenli kemik dokusuna dönüşmezler. Parça parça zayıf noktalar oluşur. Sonuçta çok kırılgan, içi boşluklar ve çukurlar ile dolu, kalitesiz yapıya sahip bir doku parçası ortaya çıkar. Dengeli beslenme + Uygun egzersiz = Güçlü kemikler Taylarda kemiklerin güçlü ve dayanıklı olmasının başlıca iki etkeni vardır. Başlıktan da anlaşılacağı gibi ilki, kemiğin yapısına giren kalsiyum, fosfor, protein ve benzeri besin maddelerinin her gün yemler ile düzenli ve yeterli miktarda alınmasıdır. İkinci unsur ise, kemiklerin yaşına ve yapısına uygun olarak, onların üzerlerine baskı sağlayacak egzersizlerin yapılmasıdır. Taylar koştukça, kemiklerin taşıdığı ağırlık da artacak ve bu zorlanma gelişmelerine olumlu yansıyacaktır. Tayların beden yapılarına uygun egzersiz yapmaları, kemik gelişimine destek olacağı gibi, tendo ve ligamentlerin de güçlenmesine katkı sağlar. Bu dokular arasındaki bağlantılar daha sağlam olur. Kemikler güçlendikçe taşıdıkları ağırlığa ve baskıya daha kolay uyum sağlayabilirler. Buna karşı, tayların uzun süre ahırda tutulmaları kan dolaşım hızını azaltarak, büyüme plakalarındaki kemikleşme bölgelerine daha az besin maddesi taşınmasına neden olur. Sonuç olarak kemik gelişimini yavaşlattığından dolayı, tayların ahırda fazla kalması zararlı etki gösterir. Ayrıca ahıra kapatılan taylar, padoğa çıktıkları zaman ani koşular yaparak enerjilerini harcamak isterler. Birdenbire yapılan hızlı ve yorucu egzersizler, kemiklerde sakatlanmalara yol açabilir. Haralarda veya antrenman merkezlerinde, doğal hallerine bırakılıp veya kontrollü egzersiz yapan taylar, koşup oynamasına izin verilmeyip ahırda tutulanlara göre daha güçlü kemiklere sahiptirler. Tayın yaşı ne kadar küçükse, gelişmekte olan kemikleri de taşıdıkları ağırlık ve baskıya o kadar duyarlı ve kırılgandır. Erişkinliğe Y VET. HEKIM REHA GÜLTEPE 24 TJK’NIN SESİ MAYIS 2023
RkJQdWJsaXNoZXIy ODAzNjM=